Διαχείριση της προσφυγικής κρίσης: Έκθεση της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας

Η Επιτροπή δημοσίευσε σήμερα έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, με την οποία διαπιστώνει ότι έχει σημειωθεί ικανοποιητική πρόοδος για την πρακτική υλοποίηση της δήλωσης. Συνεχείς προσπάθειες και δεσμεύσεις απαιτούνται για να παγιωθεί αυτή η πρόοδος και για τη διαρκή διεξαγωγή επιχειρήσεων επιστροφής και επανεγκατάστασης, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος της εφαρμογής αυτής της πτυχής βρίσκεται μπροστά μας. Στις 18 Μαρτίου 2016, οι αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων της ΕΕ και η Τουρκία συμφώνησαν για τον τερματισμό της παράτυπης μετανάστευσης από την Τουρκία προς την ΕΕ και την αντικατάστασή της με νόμιμους διαύλους επανεγκατάστασης προσφύγων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτή η νέα προσέγγιση έχει αρχίσει να αποδίδει καρπούς, καθώς παρατηρείται έντονη μείωση του αριθμού των ατόμων που διασχίζουν παράτυπα το Αιγαίο Πέλαγος από την Τουρκία προς την Ελλάδα. Η σημερινή έκθεση αποτελεί επίσης την τέταρτη έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του κοινού σχεδίου δράσης ΕΕ-Τουρκίας της 29ης Νοεμβρίου 2015.

Ο πρώτος αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Frans Timmermans δήλωσε σχετικά: «Το πρώτο αποτέλεσμα της συνεργασίας μας με την Τουρκία είναι ότι αρχίζει να μεταφέρεται το μήνυμα ότι η χρήση δικτύων παράνομων διακινητών αποτελεί τη λάθος επιλογή. Κατά τις τελευταίες τρεις εβδομάδες σημειώθηκε έντονη μείωση των παράτυπων αφίξεων, γεγονός που πρέπει τώρα να συνοδευτεί με άνοιγμα του νόμιμου διαύλου επανεγκατάστασης για εκείνους που χρειάζονται προστασία. Μολονότι κατά τα αρχικά στάδια εφαρμογής σημειώθηκε ικανοποιητική πρόοδος, η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να συμμετέχει ενεργά ώστε να διασφαλίσει την πλήρη και έγκαιρη υλοποίηση όλων των στοιχείων της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων έργων για πρόσφυγες από τη Συρία που βρίσκονται στην Τουρκία, της διαδικασίας ελευθέρωσης του καθεστώτος θεωρήσεων και της συμμόρφωσης με το ενωσιακό και διεθνές δίκαιο.»

Η σημερινή έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι έχει σημειωθεί ικανοποιητική πρόοδος από τις 18 Μαρτίου, δεδομένου ότι οι κοινές προσπάθειες από τις ελληνικές και τουρκικές αρχές, την Επιτροπή, τα κράτη μέλη και τους οργανισμούς της ΕΕ συμβάλλουν σε αυτήν την πρόοδο της πρακτικής υλοποίησης της δήλωσης:

  • Η επιστροφή των παράτυπων μεταναστών στην Τουρκία ξεκίνησε στις 4 Απριλίου. Μέχρι στιγμής, 325 παράτυποι μετανάστες που έφτασαν στην Ελλάδα μέσω της Τουρκίας μετά τις 20 Μαρτίου έχουν επιστρέψει στην Τουρκία βάσει της δήλωσης. Εκφράζουμε την ικανοποίησή μας για το γεγονός ότι τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία προχώρησαν σε ορισμένες νομικές αλλαγές για να διασφαλίζεται η πλήρης τήρηση του δικαίου της ΕΕ και του διεθνούς δικαίου. Ο Frontex έχει αποστείλει 318 αξιωματικούς συνοδείας και 21 εμπειρογνώμονες επανεισδοχής στα ελληνικά νησιά για την υποστήριξη των επιχειρήσεων επιστροφής. Επιπλέον, έχουν αποσταλεί συνολικά 25 Τούρκοι αξιωματικοί σύνδεσμοι στα ελληνικά κέντρα πρώτης υποδοχής και 5 Έλληνες αξιωματικοί σύνδεσμοι στα σημεία άφιξης στην Τουρκία.
  • Οι πρώτες επανεγκαταστάσεις από την Τουρκία μετά τη δήλωση πραγματοποιήθηκαν στις 4-5 Απριλίου. Μέχρι στιγμής, 103 Σύριοι πρόσφυγες έχουν επανεγκατασταθεί στην ΕΕ στο πλαίσιο του προγράμματος 1:1. Έχουν εκπονηθεί τυποποιημένες επιχειρησιακές διαδικασίες για την επανεγκατάσταση, σε στενή συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής, των κρατών μελών, της ΕΥΥΑ, της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και της Τουρκίας, οι οποίες πρέπει πλέον να οριστικοποιηθούν.
  • Η Ελλάδα έχει θεσπίσει ταχείες διαδικασίες για τη διεκπεραίωση αιτήσεων ασύλου όλων των σταδίων στα νησιά, από τις αρχικές συνεντεύξεις έως τις προσφυγές. Η Ελλάδα έχει ήδη αποστείλει αρμόδιους υπαλλήλους και αστυνομικούς στα νησιά, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της οδηγίας για τις διαδικασίες ασύλου. Η ΕΥΥΑ έχει αποστείλει 60 αξιωματικούς αρμόδιους για το άσυλο και 67 διερμηνείς στα ελληνικά νησιά για την υποστήριξη της διεκπεραίωσης αιτήσεων ασύλου.
  • Η Επιτροπή θα παρουσιάσει την τρίτη έκθεση προόδου σχετικά με την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων για την Τουρκία στις 4 Μαΐου και, εάν η Τουρκία λάβει τα αναγκαία μέτρα για την εκπλήρωση των υπολοίπων κριτηρίων, η έκθεση θα συνοδεύεται από νομοθετική πρόταση για τη μεταφορά της Τουρκίας στον κατάλογο χωρών για τις οποίες ισχύει καθεστώς απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης.
  • Έχει επιταχυνθεί ο προγραμματισμός και η προετοιμασία έργων στο πλαίσιο της διευκόλυνσης για τους πρόσφυγες στην Τουρκία. Εκτός από το 1 δισ. EUR από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, 16 κράτη μέλη έχουν πλέον αποστείλει τα πιστοποιητικά συνεισφοράς τους, τα οποία καλύπτουν 1,61 δισ. EUR από τα 2 δισ. EUR για τα οποία έχουν δεσμευθεί για την περίοδο 2016-2017. Οι πρώτες συμβάσεις στο πλαίσιο της διευκόλυνσης, ύψους 77 εκατ. EUR, υπογράφηκαν στις 4 Μαρτίου και οι πρώτες πληρωμές πραγματοποιήθηκαν στις 18 Μαρτίου.Η ικανοποιητική πρόοδος κατά την αρχική φάση εφαρμογής πρέπει τώρα να ενισχυθεί κατά τις επόμενες φάσεις. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να συμμετέχει πλήρως στην εφαρμογή όλων των στοιχείων της δήλωσης. Τα κράτη μέλη πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για τη στήριξη της Ελλάδας, δεδομένης ιδίως της ανάγκης να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε παιδιά και ευπαθείς ομάδες· χρειάζονται περισσότερες δεσμεύσεις και αποδοχές όσον αφορά την επανεγκατάσταση, τη μετεγκατάσταση και τη στήριξη στους οργανισμούς της ΕΕ. Εκείνα τα κράτη μέλη που δεν έχουν αποστείλει τα πιστοποιητικά συνεισφοράς τους στο πλαίσιο της διευκόλυνσης για τους πρόσφυγες στην Τουρκία θα πρέπει να το πράξουν σύντομα.

    Επίσης, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες από την Τουρκία, ώστε να εξασφαλιστεί ότι τα άτομα που χρειάζονται διεθνή προστασία λαμβάνουν το είδος της στήριξης που έχουν περισσότερο ανάγκη, μεταξύ άλλων μέσω της διευκόλυνσης. Η Τουρκία πρέπει επίσης να λάβει τα αναγκαία μέτρα για την εκπλήρωση των υπολοίπων κριτηρίων του χάρτη πορείας για την ελευθέρωση των θεωρήσεων έως τα τέλη Απριλίου, με σκοπό την άρση της υποχρέωσης θεώρησης για τους Τούρκους πολίτες το αργότερο έως το τέλος Ιουνίου 2016.

    Η Επιτροπή θα παρουσιάσει τη δεύτερη έκθεσή της για την εφαρμογή της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας στις αρχές Ιουνίου 2016.

Ιστορικό

Σύμφωνα με τη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας, από την 20ή Μαρτίου 2016, όλοι οι νέοι παράτυποι μετανάστες και αιτούντες άσυλο που φτάνουν από την Τουρκία στα ελληνικά νησιά και των οποίων οι αιτήσεις ασύλου έχουν κριθεί απαράδεκτες θα πρέπει να επιστρέφουν στην Τουρκία. Αυτή η προσωρινή και έκτακτη κίνηση αποσκοπεί στον τερματισμό της ανθρώπινης οδύνης καθιστώντας σαφές ότι η διαδρομή που προσφέρεται από τους παράνομους διακινητές είναι ανώφελη.

Σύμφωνα με τη δήλωση, η ΕΕ θα επανεγκαθιστά έναν Σύριο από την Τουρκία προς την ΕΕ για κάθε Σύριο που επιστρέφει στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά. Προτεραιότητα δίνεται σε μετανάστες που δεν έχουν προηγουμένως εισέλθει ή προσπαθήσει να εισέλθουν παράτυπα στην ΕΕ, στο πλαίσιο των υφιστάμενων δεσμεύσεων.

Η εφαρμογή της συμφωνίας απαιτεί τεράστιες επιχειρησιακές προσπάθειες από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη και κυρίως από την Ελλάδα. Η Ελλάδα και η Τουρκία αποτελούν τις δύο κυβερνήσεις που είναι αρμόδιες για την εφαρμογή της συμφωνίας. Οι δικές τους αρχές πρέπει να επιτελέσουν το νομικό και επιχειρησιακό έργο, καθώς και να διασφαλίσουν την τήρηση του δικαίου της ΕΕ και του διεθνούς δικαίου σε όλα τα στάδια της διαδικασίας. Η Επιτροπή συνεργάζεται στενά με τις ελληνικές και τουρκικές αρχές για να διασφαλίσει τις αναγκαίες βελτιώσεις όσον αφορά πρακτικούς και υλικοτεχνικούς διακανονισμούς και ανθρώπινους πόρους ώστε να διασφαλιστεί η ομαλή πραγματοποίηση των επιστροφών, ενώ συνδράμει την Ελλάδα με παροχή συμβουλών, εμπειρογνωμοσύνη και στήριξη από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Ο Πρόεδρος κ. Juncker διόρισε αμέσως συντονιστή της ΕΕ και ενίσχυσε την υπάρχουσα ομάδα της Επιτροπής που βρίσκεται ήδη επί τόπου στην Ελλάδα. Ο συντονιστής της ΕΕ είναι υπεύθυνος για τον συντονισμό της στήριξης που παρέχεται στις ελληνικές αρχές από την Επιτροπή, τους οργανισμούς της ΕΕ και τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και για τον συντονισμό της δράσης των κρατών μελών για την εφαρμογή του προγράμματος επανεγκατάστασης από την Τουρκία.