Αβραάμ Ζεληλίδης
Καθ. Γεωλογίας Παν.Πατρών
H Σαουδική Αραβία έχει κερδίσει τον πόλεμο των τιμών του πετρελαίου; Με βάση τη δραματική πτώση στα διατρητικά προγράμματα με μεγάλη μείωση στην εγκατάσταση νέων γεωτρήσεων η εκτίμηση είναι ότι φτάσαμε στο κατώτερο όριο της τιμής του πετρελαίου και μάλιστα φαίνεται ότι φτάσαμε στο χειρότερο σημείο «διόρθωσης της αγοράς».
του Δρ Αβραάμ Ζεληλίδη, καθηγητή Γεωλογίας
Πολλοί ήταν εκείνοι που πίστευαν ότι οι τιμές θα στηριχτούν μέσα στο 2015 από τη Σαουδική Αραβία με τη μείωση της παραγωγής της και συνεπώς τη συγκράτηση των τιμών, αν όχι την αύξηση τους.
Η αυξημένη καθημερινή αστάθεια των τιμών δεν είναι περίεργη, δεδομένης της αναταραχής στις αγορές της βιομηχανίας πετρελαίου, εξ’ αιτίας των απρόβλεπτων ενεργειών της Σαουδικής Αραβίας και του ΟΠΕΚ. Αυτό που παρουσίαζει ενδιαφέρον, ωστόσο, είναι να εξετάσει κανείς την σταθερότητα των τιμών του πετρελαίου κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2014, όπως αντικατοπτρίζεται από την καθημερινή αλλαγή της τιμής του πετρελαίου. Εκείνη την περίοδο, η χαμηλή μεταβλητότητα σημαδεύτηκε από τις υψηλές τιμές του πετρελαίου, $80s έως $107 το βαρέλι, που ήταν και η μέγιστη τιμή το 2014 (Εικόνα 1). Υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να υποστηρίξουμε ότι η σταθερότητα των τιμών πετρελαίου μπορεί να είναι στα 60 δολάρια ανά βαρέλι; Δεν γνωρίζουμε. Το γεγονός ότι δεν συγκρατήθηκαν οι τιμές του Ιουνίου 2014 και φτάσαμε σήμερα αρχές του 2016 με τιμές κάτω των 30 δολλαρίων το βαρέλι σε WTI δείχνει την τραγική κατάσταση που έχει περιέλθει η βιομηχανία πετρελαίου, χωρίς να γνωρίζει κανείς το μέλλον της στη διάρκεια του 2016.
Εικόνα 1: Source: EIA, PPHB
Ετσι, το σημαντικό ερώτημα για την πετρελαϊκή βιομηχανία είναι κατά πόσον μια τιμή περίπου στα $60 ένα βαρέλι πετρελαίου είναι αρκετά χαμηλή ώστε να επιτύχει το στόχο της η Σαουδική Αραβία που είναι η διεκδίκηση μεγαλύτερου μεριδίου αγοράς.
Οι περισσότερες αναλύσεις από τη διαρκή πτώση των τιμών πετρελαίου έδειχναν πως η Σαουδική Αραβία έχει στοχεύσει κύρια τους παραγωγούς σχιστολιθικού πετρελαιου της Βόρειας Αμερικής, ή ίσως ενδεχομένως ότι η απόφασή της για τη διατήρηση της παραγωγής της σχεδιάστηκε για να βλάψει τις οικονομίες του Ιράν και τους υποστηρικτές της Ρωσίας, με διτό στόχο, την επανεκκίνηση της παγκόσμιας ζήτησης πετρελαίου με περισσότερα συμβόλαια για νέα μακροπρόθεσμη προμήθεια πετρελαίου από τη Σαουδική Αραβία αλλά και την επανεξέταση ή την ακύρωση τόσο της αξιοποίησης των μη συμβατικών κοιτασμάτων πετρελαιου του Καναδά όσο και στην αναζήτηση νέων κοιτασμάτων σε βαθιά νερά. Θεωρώ ότι με βάση τα νέα δεδομένα ότι η Σαουδική Αραβία κατάφερε να πετύχει όλους τους στόχους της.
Υπάρχουν πλέον σαφείς ενδείξεις ότι οι υπεράκτιες γεωτρήσεις μειώνονται δραματικά με τη ακύρωση ή τη μειώση των επενδύσεων υπεράκτιων και βαθιών υδάτων γεωτρήσεων. Υπάρχουν αναφορές ότι 200 τουλάχιστον έργα υπεράκτιων εγκαταστάσεων έχουν είτε καθυστερήσει ή έχουν ακυρωθεί το 2015.
Σχετικά δε με το σχιστολιθικό πετρέλαιο του Καναδά (εικόνα 2) φαίνεται πως υπάρχουν μεγάλες περικοπές δαπανών – κεφαλαίων. Επίσης, η Σαουδική Αραβία φαίνεται ότι βρήκε σύμμαχο στην προσπάθεια της αυτή, για αύξηση του κόστους παραγωγής του σχιστολιθικού πετρελαίου, την κυβέρνηση του Καναδά με το νέο νόμο για αύξηση του φόρου από τις βιομηχανίες της φυσικών πόρων, κυρίως πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Επιπλέον, στον Καναδά επανεξέταζονται οι κανονισμοί για τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από το σχιστολιθικό πετρέλαιο και άλλων ορυκτών καυσίμων. Ήδη, η Αλμπέρτα έχει αύξηση του φόρου διοξειδίου του άνθρακα από $15 έναν τόνο τώρα σε $20 ένα τόνο το 2016 και $30 για έναν τόνο το 2017. Επιπλέον, το ποσοστό της μείωσης των εκπομπών άνθρακα θα αυξηθεί από 12% σε 15% το επόμενο έτος και 20% το 2017.
Εικόνα 2: Source: FT.com
Δεν μπορούμε όμως να αγνοήσουμε τη σημασία του σχιστολιθικού πετρελαίου στο προσφερόμενο πετρέλαιο παγκοσμίως. Κατά τα τελευταία πέντε χρόνια, η παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου έχει αυξηθεί κατά 1,1 mmb/d, καλύπτωντας το ένα πέμπτο της συνολικής αύξησης παραγωγής πετρελαίου για τη Βόρεια Αμερική. Ο αντίκτυπος με τις χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου πάνω στο σχιστολιθκό πετρέλαιο δεν πρέπει να χαθεί. Στις αρχές του 2014, το σχιστολιθκό πετρέλαιο στην αγορά έφτανε τα 86 $ το βαρέλι. Η σημερινή του πώληση στις διαπραγματεύσεις φτάνει κάτω από 30 δολάρια το βαρέλι, όταν τα νέα έργα για παραγωγή σχιστολιθκού πετρελαίου φτάνουν στα $100 ένα βαρέλι προκειμένου να υπάρχει ισοσκελισμός κερδών-ζημιών (εικόνα 3). Ο αντίκτυπος με την πτώση των τιμών είναι τεράστιος για την καναδική πετρελαϊκή βιομηχανία.
Εικόνα 3: Source: FT.com
Τον Φεβρουάριο του 2105 η Shell ακύρωσε τον σχεδιασμό της να παράγει επιπλέον 200.000 βαρέλια την ημέρα (b/d) από την περιοχή του ποταμού Pierre στον Καναδά. Τον Μάιο, η εταιρεία ανακοίνωσε ότι θα καθυστερήσει για πολλά χρόνια η νέα επιπλέον παραγωγή των 80.000 b/d σε σχιστολιθικό πετρέλαιο από την περιοχή Carmon Creek κοντά στον ποταμό Peace. Η σημασία των ακυρώσεων αυτών σε έργα μπορεί να εκτιμηθεί αν αναλογιστεί κανείς ότι η Shell σήμερα παράγει 225.000 b/d σχιστολιθικό πετρέλαιο.
Μόνο στον Καναδά φαίνεται από εσωτερικές εκθέσεις ότι έχουμε μείωση μέχρι και 30% στις δαπάνες για παραγωγή σχιστολιθικού πετρελάιου, κάτι που σημαίνει πως οι επενδύσεις το 2015 έφτασαν περίπου στα 23 δισεκατομμύρια δολάρια, από τα αναμενόμενα 33 δισεκατομμύρια δολάρια. Το αποτέλεσμα αυτής της μείωσης δαπανών και τις ανακοινώσεις από πολλούς παραγωγούς για καθυστέρηση στην υλοποίηση των προγραμμάτων τους για νέα έργα και νέες παραγωγές οδηγεί στην εκτίμηση ότι η φετινή παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου θα είναι κατά 17% χαμηλότερη μέχρι το 2030 σε σύγκριση με το στόχο και στην πρόβλεψη του 2014 που έδινε η καναδική Ένωση πετρελαίου παραγωγοί (CAPP) (εικόνα 4).
Εικόνα 4: Source: FT.com
Μεγάλο μέρος της βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου σήμερα βρίσκεται στα πρόθυρα χρεωκοπίας. Οι ανεξάρτητοι παραγωγοί φυσικού αερίου στις ΗΠΑ απειλούνται με εξαφάνιση εξ’ αιτίας της πτώσης των τιμών του πετρελαίου και κινδυνεύει η βιωσιμότητα της παραγωγής σχιστολιθικού αερίου, δεδομένου του έντονου προβλήματος και της φύσης εξόρυξης της υδραυλικής διάρρηξης. Ωστόσο, οι επενδυτές σήμερα προτείνουν όχι στη φυγή των κεφαλαίων από αυτές τις επενδύσεις. Πιστεύουν ότι τώρα υπάρχει μοναδική ευκαιρία για τους επενδυτές και ότι οι εταιρείες πετρελαίου/φυσικού αερίου/ενέργεια μπορούν να επωφεληθούν από το τρέχον οικονομικό κλίμα. Πιστεύουν ότι θα υπάρξει ανάκαμψη τους επόμενους 18 μήνες και όσοι επιβιώσουν στην τρέχουσα οικονομική ύφεση θα βγουν ενισχυμένοι όσο ποτέ.
Με τα αποτελέσματα αυτά φαίνεται να οδηγούμαστε μακροπρόθεσμα σε μια τιμή πετρελαίου κάπου μεταξύ $75 και τα $100/ bbl. Μια απόφαση για μείωση της ημερήσιας παραγωγής από τις χώρες του ΟΠΕΚ, θα οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης σε μη συμβατικό πετρέλαιο και έτσι θα οδηγηθεί η τιμή του βαρελιού σε υψηλότερες τιμές, κάτω από την πίεση της παγκόσμιας ζήτησης. Αυτές οι τιμές θα μπορούσαν να διατηρηθούν σε χαμηλότερα επίπεδα αν και όταν οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας πάρουν μεγαλύτερο μερίδιο στο παγκόσμιο ενεργειακό ισοζύγιο και αν οι βιομηχανίες γίνουν πιο αποδοτικές καταναλώνοντας λιγότερο πετρέλαιο.
Νέες εξελίξεις…..
Τις τελευταίες δύο εβδομάδες δύο νέα γεγονότα επιτείνουν το πρόβλημα αλλά και δημιουργούν μεγαλύτερη αστάθεια στη βιομηχανία πετρελαίου:
- Η ύφεση στην οικονομία της Κίνας οδήγησε σε νέα πτώση της τιμής του πετρελαίου, καθότι η ύφεση οδηγεί σε μικρότερη κατανάλωση, άρα ζήτηση, και συνεπώς όσο η παραγωγή παραμένει σταθερή τόσο η τιμή του πετρελαίου θα πέφτει. Εκτιμήσεις μιλάνε για πτώση που μπορεί να οδηγήσει την τιμή του πετρελαίου στα επίπεδα των 20 δολαρίων το βαρέλι…. και όποιος αντέξει.
- Οι πληροφορίες για εισαγωγή της μεγαλύτερης παραγωγού της Σαουδικής Αραβίας, της κρατικής «Saudi Aramco» στο χρηματιστήριο, προφανώς με μόνο σκοπό την άντληση μεγάλων κεφαλαίων, δείχνει και τις προθέσεις της Σαουδικής Αραβίας για διατήρηση της παραγωγής άρα και το «ξεκαθάρισμα» της αγοράς.
Η προσπάθεια για σταδιακή μείωση της εξάρτησης της παγκόσμιας οικονομίας από το συμβατικό πετρέλαιο ταρακούνησε την Σαουδική Αραβία και την οδήγησε σε επιθετικές λύσεις, θέλοντας να εξαντλήσει έτσι όλες της τις δυνατότητες και επιρροές της.
Το ερώτημα όμως είναι για πόσο διάστημα θα καταφέρουν να διατηρήσουν τις χαμηλές τιμές και…. μέχρι τότε ποιος θα αντέξει; Πόσες οικονομίες θα καταστραφούν; Και πόσες θα εκμεταλλευτούν τις διεθνείς συγκυρίες;
…και η Ελλάδα που είναι;
Η Ελλάδα έχει να διαχειριστεί δύο πράγματα από όλη αυτή την εξέλιξη.
- Ο αντίκτυπος στην Ελληνική οικονομία και στο εισόδημα των Ελλήνων. Γνωρίζοντας ότι η Ελλάδα ανήκει στις χώρες που εισάγουν ενέργεια είναι προφανές ότι η διατήρηση των χαμηλών τιμών στην τιμή του πετρελαίου παγκόσμια βοηθάει στην εξοικονόμηση πόρων και συνεπώς στην βελτίωση του ισοζυγίου των τρεχουσών συναλλαγών. Από την άλλη όμως ενώ θα έπρεπε μέρος αυτής της χαμηλής τιμής του πετρελαίου να περνάει και στα νοικοκυριά με την εξοικονόμηση ενός μεγάλου μέρους των εξόδων κάθε νοικοκυριού, αυτό δεν φαίνεται να γίνεται λόγω της αυξημένης φορολογίας που επιβάλει το κράτος στα καύσιμα διατηρώντας αυτά σε αναλογικά υψηλές τιμές σε σχέση με τη χαμηλή παγκόσμια τιμή του. Έτσι, ο συνδυασμός του καλού καιρού, συνεπώς μικρότερες ανάγκες και καταναλώσεις, και των σχετικά χαμηλών τιμών, σε σχέση με τις προηγούμενες χρονιές, προσφέρει σε κάθε νοικοκυριό ένα «εισόδημα» που μπορεί να διαθέσει για άλλες ανάγκες. Όμως μια εναρμόνιση των τιμών των καυσίμων, του πετρελαίου θέρμανσης και του ηλεκτρικού ρεύματος με τις παγκόσμιες χαμηλές τιμές πετρελαίου θα έδινε ακόμη μεγαλύτερη ανάσα στα Ελληνικά νοικοκυριά. Ποιος όμως θα το κάνει;
- Η πετρελαϊκή αυτή κρίση έχει όμως αντίκτυπο και στις αναμενόμενες επενδύσεις για την αξιοποίηση των δικών μας κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Τα σχέδια, αν υπήρχαν, για την εκμετάλλευση των πιθανών κοιτασμάτων σε βαθιά νερά, π.χ. λεκάνη Ηροδότου, Μεσογειακή ράχη νότια της Κρήτης, φαίνεται να ακολουθούν την παγκόσμια αγορά με μείωση των επενδύσεων και ακύρωση προγραμματισμένων έργων σε βαθιά νερά. Φαίνεται ότι η αγορά στην κατεύθυνση αυτή θα αργήσει να ανακάμψει. Συνεπώς, αυτό που εμείς μπορούμε να κάνουμε, σε ένα τέτοιο δύσκολο οικονομικό τοπίο, είναι να μην καθυστερούμε σε χρόνους για αποφάσεις που θα μπορούσαν να παρθούν πιο γρήγορα. Οι χερσαίες περιοχές ακόμα είναι μέσα στους στόχους των πετρελαϊκών εταιρειών, οι εξερευνήσεις σε ρηχά νερά είναι προτεραιότητα τους. Πρέπει να διαφημίσουμε τις περιοχές μας και να τρέξουμε. Οι επενδύσεις μειώνονται και συνεπώς τα πιο σταθερά οικονομικά καθεστώτα θα προσελκύσουν πιο εύκολα τους επενδυτές. Όλες οι εταιρείες, μικρές και μεγάλες, μειώνουν τα κεφάλαια που επενδύουν στην αναζήτηση και αξιοποίηση πετρελαίου και αερίου. Ας είναι η Ελλάδα η χώρα που θα αποφασίσουν να επενδύσουν. Ας είναι η Ελλάδα που θα τους προσελκύσει και δεν θα τους κάνει να αποσύρουν το επενδυτικό τους ενδιαφέρον για τη χώρα μας.
Αλλά μέσα σ’ όλα αυτά θα πρέπει να δούμε και την ΑΟΖ γιατί κάπου εκεί έξω, νότια του Καστελόριζου, υπάρχει και ένα μεγάλο παραγωγικό πεδίο με τεράστιους όγκους υδριτών που ανήκουν στα χαμηλού κόστους αξιοποίησης παραγωγικά πεδία και θα πρέπει να τα διασφαλίσουμε.
