Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε σχέδια για ένα νέο, βασισμένο σε αποτελέσματα, πλαίσιο εταιρικής σχέσης για την κινητοποίηση και την εστίαση της δράσης και των πόρων της ΕΕ στην εξωτερική δράση μας όσον αφορά τη διαχείριση της μετανάστευσης. Η ΕΕ θα επιδιώξει εξατομικευμένες εταιρικές σχέσεις με βασικές τρίτες χώρες καταγωγής και διέλευσης με τη χρήση όλων των πολιτικών και των μέσων που διαθέτει η ΕΕ για την επίτευξη συγκεκριμένων αποτελεσμάτων. Με βάση το ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την μετανάστευση, οι προτεραιότητες είναι να σώζονται ανθρώπινες ζωές στη θάλασσα, να αυξηθούν οι επιστροφές, να επιτραπεί στους μετανάστες και τους πρόσφυγες να παραμείνουν κοντά στις εστίες τους και, μακροπρόθεσμα, να βοηθηθεί η ανάπτυξη στις τρίτες χώρες προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα γενεσιουργά αίτια της παράτυπης μετανάστευσης. Οι συνεισφορές των κρατών μελών στις εν λόγω εταιρικές σχέσεις – διπλωματία, τεχνικά και οικονομικά μέσα – θα είναι θεμελιώδους σημασίας για την επίτευξη αποτελεσμάτων.
Ο πρώτος αντιπρόεδρος Φρανς Τίμερμανς δήλωσε: «Για να σταματήσει η απαράδεκτη απώλεια ανθρώπινων ζωών στη Μεσόγειο Θάλασσα και να επιβληθεί τάξη στις μεταναστευτικές ροές, οφείλουμε να αναθεωρήσουμε τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ και τα κράτη μέλη της ενώνουν τις προσπάθειές τους για να συνεργαστούν με τρίτες χώρες. Η Επιτροπή προτείνει ένα νέο πλαίσιο εταιρικής σχέσης: αρχίζοντας με μία πρώτη ομάδα τρίτων χωρών προτεραιότητας, η σύναψη συμφώνων προσαρμοσμένων στις συνθήκες καθεμίας από αυτές θα κινητοποιήσει όλες τις πολιτικές και τα μέσα για την επίτευξη αυτών των στόχων, με την αξιοποίηση της συλλογικής επιρροής της ΕΕ σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη και την εστίαση των πόρων, μεταξύ άλλων, με την ταχεία χορήγηση ποσού 8 δισεκατ. € κατά τα επόμενα πέντε έτη. Θα εργασθούμε επίσης για την κατάρτιση ενός φιλόδοξου εξωτερικού επενδυτικού σχεδίου με στόχο τη δημιουργία ευκαιριών και την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της μετανάστευσης. Χωρίς συγκεκριμένα αποτελέσματα από τους εταίρους μας για καλύτερη διαχείριση της μετανάστευσης, θα πρέπει να είμαστε συλλογικά έτοιμοι να προσαρμόσουμε τη δέσμευσή μας και την οικονομική ενίσχυση.»
Η Ύπατη Εκπρόσωπος/αντιπρόεδρος της Επιτροπής Φεντερίκα Μογκερίνι πρόσθεσε: «Εκατομμύρια άνθρωποι μετακινούνται στον κόσμο και μπορούμε να διαχειριστούμε αυτό το φαινόμενο μόνο εάν ενεργήσουμε σε παγκόσμιο επίπεδο συλλογικά. Για τον λόγο αυτό, προτείνουμε μια νέα προσέγγιση για την οικοδόμηση ισχυρών εταιρικών σχέσεων με βασικές χώρες. Παραμένοντας προσηλωμένοι στη διάσωση ζωών στη θάλασσα και την εξάρθρωση των δικτύων παράνομης διακίνησης, στόχος μας είναι η στήριξη των χωρών που υποδέχονται μεγάλο αριθμό ατόμων και η τόνωση της ανάπτυξης στις χώρες εταίρους μας. Είμαστε έτοιμοι να αυξήσουμε την οικονομική και επιχειρησιακή υποστήριξη και να επενδύσουμε στη μακροπρόθεσμη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, την ασφάλεια, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα για να βελτιωθεί η ζωή των ανθρώπων και να αντιμετωπιστούν τα αίτια της μετανάστευσης. Καθήκον μας, αλλά και συμφέρον μας, είναι να δοθούν στους ανθρώπους αυτούς η δυνατότητα και τα μέσα για ασφαλή και αξιοπρεπή ζωή. Είναι μια ευθύνη που μοιράζεται η ΕΕ με τον υπόλοιπο κόσμο: μπορούμε να το επιτύχουμε μόνον συλλογικά.»
Η μεταναστευτική πίεση είναι η «νέα ομαλότητα» τόσο για την ΕΕ όσο και για τις χώρες εταίρους και αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης παγκόσμιας κρίσης εκτοπίσεων. Η συλλογική απόκριση με ουσιαστικό τρόπο απαιτεί μια πιο συντονισμένη, συστηματική και διαρθρωμένη προσέγγιση, η οποία θα ανταποκρίνεται στα συμφέροντα τόσο της ΕΕ όσο και των εταίρων μας. Η ανανεωμένη εταιρική σχέση με τρίτες χώρες θα λάβει τη μορφή κατάλληλα προσαρμοσμένων «συμφώνων» που θα αναπτυχθούν με βάση την κατάσταση και τις ανάγκες κάθε χώρας εταίρου, ανάλογα με το αν πρόκειται για χώρα καταγωγής, χώρα διέλευσης ή χώρα που φιλοξενεί μεγάλο αριθμό εκτοπισθέντων ατόμων. Βραχυπρόθεσμα, θα συνάψουμε σύμφωνα με την Ιορδανία και τον Λίβανο και θα καταβάλλουμε προσπάθειες για να επιτύχουμε σύμφωνα με τον Νίγηρα, τη Νιγηρία, τη Σενεγάλη, το Μάλι και την Αιθιοπία. Πρέπει επίσης να ενισχύσουμε τη συνεργασία μας με την Τυνησία και τη Λιβύη.
Το πλήρες φάσμα των πολιτικών της ΕΕ και των εξωτερικών μέσων της ΕΕ θα συνίσταται στα εξής:
- Εστιασμένη δέσμευση: Η συνδρομή και οι πολιτικές της ΕΕ θα προσαρμοστούν, ώστε να προκύψουν συγκεκριμένα αποτελέσματα· οι βραχυπρόθεσμοι στόχοι είναι να σωθούν ανθρώπινες ζωές στη Μεσόγειο Θάλασσα, να αυξηθούν τα ποσοστά επιστροφής στις χώρες καταγωγής και διέλευσης και να δοθεί η δυνατότητα στους μετανάστες και τους πρόσφυγες να μείνουν κοντά στις εστίες τους και να μην επιχειρούν επικίνδυνα ταξίδια. Η άμεση δράση με τους εταίρους θα εστιαστεί στη βελτίωση του νομοθετικού και θεσμικού πλαισίου για τη μετανάστευση και την ανάπτυξη ικανοτήτων στη διαχείριση των συνόρων και της μετανάστευσης, καθώς και την παροχή προστασίας στους πρόσφυγες. Ένας συνδυασμός θετικών και αρνητικών κινήτρων θα ενσωματωθούν στην αναπτυξιακή και εμπορική πολιτική της ΕΕ προκειμένου να ανταμείβονται οι χώρες που επιθυμούν να συνεργαστούν αποτελεσματικά με την ΕΕ για τη διαχείριση της μετανάστευσης και να διασφαλιστεί ότι θα υπάρχουν συνέπειες για όσους αρνούνται.
- Ενισχυμένη υποστήριξη: Όλες οι πολιτικές, τα εργαλεία και οι πόροι της ΕΕ θα συμβάλουν στην ενίσχυση του πλαισίου εταιρικής σχέσης με καινοτόμο, εστιασμένο και συντονισμένο τρόπο. Η ενίσχυση των προσπαθειών για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης της Βαλέτας, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοδοτικών πτυχών του, θα είναι επίσης επωφελής γι’ αυτή τη διαδικασία. Η χρηματοδοτική στήριξη και τα μέσα αναπτυξιακής πολιτικής και πολιτικής γειτονίας θα ενισχύσουν τη δημιουργία ικανοτήτων σε τοπικό επίπεδο, ιδίως για τον έλεγχο των συνόρων, τις διαδικασίες ασύλου, την αντιμετώπιση της παράνομης διακίνησης ανθρώπων και τις προσπάθειες επανένταξης.
- Η εξάρθρωση του επιχειρηματικού μοντέλου των παράνομων διακινητών ανθρώπων που επιδιώκουν να εκμεταλλεύονται τους μετανάστες με σκοπό το κέρδος είναι κεντρικής σημασίας για την αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης. Οι αποτελεσματικές επιστροφές θα είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη του εν λόγω στόχου. Είναι επίσης αναγκαίο να αξιοποιηθεί η εμπειρία που αποκτήθηκε από τη συνεργασία με την Τουρκία και τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, καθώς και την επιχείρηση Σοφία της EUNVAFOR MED, για την επίτευξη αποτελεσμάτων. Η περαιτέρω χρησιμοποίηση των ευρωπαϊκών αξιωματικών συνδέσμων μετανάστευσης σε χώρες προέλευσης και διέλευσης προτεραιότητας θα συμβάλει στον συντονισμό της συνεργασίας με την ΕΕ. Πλατφόρμες συνεργασίας της ΕΕ σχετικά με τη λαθραία διακίνηση μεταναστών θα οριστικοποιηθούν σε νευραλγικές τοποθεσίες.
- Δημιουργία νόμιμων οδών: Για να αποτραπούν οι άνθρωποι να επιχειρούν αυτά τα επικίνδυνα ταξίδια απαιτούνται επίσης εναλλακτικές νόμιμες οδοί προς την Ευρώπη και μεγαλύτερες ικανότητες ανθρωπιστικής υποδοχής πιο κοντά στον τόπο καταγωγής τους. Η ΕΕ θα υποστηρίξει τη δημιουργία ενός συστήματος επανεγκατάστασης σε παγκόσμιο επίπεδο υπό την αιγίδα του ΟΗΕ με σκοπό τη δίκαιη κατανομή των εκτοπισμένων ατόμων και την περαιτέρω αποθάρρυνση των παράτυπων μετακινήσεων. Η επικείμενη πρόταση για ένα διαρθρωμένο σύστημα επανεγκατάστασης θα αποτελέσει άμεση απόδειξη της δέσμευσης της ΕΕ.
- Χρηματοδοτικά μέσα: Τα χρηματοδοτικά κονδύλια που διατίθενται για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της παράτυπης μετανάστευσης και της αναγκαστικής εκτόπισης θα αυξηθούν, όπως θα αυξηθεί και η ευελιξία για την ανάπτυξη των προγραμμάτων. Η νέα προσέγγιση εταιρικών σχέσεων θα χρησιμοποιεί έναν έξυπνο συνδυασμό βραχυπρόθεσμων πόρων και μακροπρόθεσμων χρηματοδοτικών μέσων προκειμένου να επιτευχθούν άμεσα αποτελέσματα αλλά και να αντιμετωπιστούν τα γενεσιουργά αίτια της μετανάστευσης. Βραχυπρόθεσμα, το καταπιστευματικό ταμείο για την Αφρική θα ενισχυθεί με 1 δισεκατ. €, εκ των οποίων τα 500 εκατ. € προέρχονται από το αποθεματικό του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης και τα 500 εκατ. € θα ζητηθούν από τα κράτη μέλη. Επιπλέον, τα παραδοσιακά χρηματοδοτικά προγράμματα θα πρέπει να αναπροσανατολιστούν. Μακροπρόθεσμα, η Επιτροπή προτείνει να αναθεωρηθούν ριζικά η κλίμακα και η φύση των παραδοσιακών αναπτυξιακών μοντέλων συνεργασίας. Το φθινόπωρο του 2016, η Επιτροπή θα υποβάλει πρόταση για ένα νέο ταμείο ως μέρος ενός φιλόδοξου εξωτερικού επενδυτικού σχεδίου προκειμένου να κινητοποιηθούν επενδύσεις σε αναπτυσσόμενες τρίτες χώρες, με βάση την πείρα που αποκτήθηκε από το επιτυχημένο Επενδυτικό Σχέδιο για την Ευρώπη. Για τον σκοπό αυτό, θα διατεθεί ποσό 3,1 δισεκατ. € που αναμένεται να ενεργοποιήσει συνολικές επενδύσεις ύψους 31 δισεκατ. € και την πιθανή αύξηση σε 62 δισεκατ. €, εάν συμβάλλουν τα κράτη μέλη και άλλοι εταίροι ευθυγραμμιζόμενοι με τη συνεισφορά της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) εργάζεται επίσης ήδη για μια πρωτοβουλία κινητοποίησης πρόσθετης χρηματοδότησης στην Αφρική κατά τα επόμενα πέντε έτη. Το εξωτερικό επενδυτικό σχέδιο θα επικεντρωθεί επίσης σε στοχοθετημένη βοήθεια για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος στις χώρες αυτές.
- Συνεργασία: Στο πλαίσιο της νέας εταιρικής σχέσης, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της συνεργάζονται για την παραγωγή αποτελεσμάτων. Χρειαζόμαστε συντονισμένη δέσμευση και την αύξηση των πόρων για την επίτευξη κοινών στόχων. Τα κράτη μέλη καλούνται να καταβάλουν τις προσπάθειες που τους αναλογούν με τη διάθεση ισοδύναμων χρηματοδοτικών πόρων και τη συνεργασία με την ΕΕ όσον αφορά την υλοποίηση των συμφώνων.
Ιστορικό
Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με πρωτοφανείς παράτυπες μεταναστευτικές ροές που οφείλονται σε γεωπολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες. Οι ροές αυτές τροφοδοτούνται από αδίστακτους διακινητές ανθρώπων που επιδιώκουν να επωφεληθούν από την απόγνωση ευάλωτων ανθρώπων. Πέρυσι, μετά την έγκριση του Ευρωπαϊκού Θεματολογίου για τη Μετανάστευση, φάνηκε ότι η μεταναστευτική πολιτική εντός της Ένωσης είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη μεταναστευτική πολιτική εκτός της Ένωσης. Η αξιόπιστη δράση εντός της ΕΕ προκειμένου να αποτρέπονται η παράνομη διακίνηση ανθρώπων και η παράτυπη είσοδος και να αποδειχθεί ότι υπάρχουν νόμιμες οδοί είναι καθοριστικής σημασίας για την επίτευξη των εξωτερικών στόχων μας.
Η ΕΕ έχει ήδη λάβει πολλά μέτρα πέρυσι για την αναβάθμιση της συνεργασίας της με εξωτερικούς εταίρους. Διάλογοι υψηλού επιπέδου για τη μετανάστευση και η επανεξέταση της ευρωπαϊκής πολιτικής γειτονίας έδωσαν νέα έμφαση στις σχέσεις με βασικές χώρες στον τομέα της μετανάστευσης. Η διάσκεψη κορυφής της Βαλέτας, τον Νοέμβριο του 2015, έθεσε τα μεταναστευτικά ζητήματα στο επίκεντρο των σχέσεων της ΕΕ με την αφρικανική ήπειρο. Η συνεργασία με την Τουρκία έχει θεμελιώδη σημασία για την αντιμετώπιση της εκμετάλλευσης των ευάλωτων ατόμων που επιδιώκουν να διασχίσουν το Αιγαίο Πέλαγος. Εξασφάλισε μεγαλύτερη ανθρωπιστική βοήθεια στην Τουρκία παράλληλα με το άνοιγμα νέων νόμιμων οδών προς την ΕΕ. Η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας έβαλε νέα τάξη στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και τη διάσωση ζωών. Η διασύνδεση της διαχείρισης της μετανάστευσης από αμφότερα τα μέρη είχε ως αποτέλεσμα ένα πρωτοφανές πνεύμα συνεργασίας.
Η συνεδρίαση των ηγετών των Δυτικών Βαλκανίων της 25ης Οκτωβρίου και οι επακόλουθες εβδομαδιαίες βιντεοδιασκέψεις οδήγησαν επίσης σε στενό συντονισμό και βελτιωμένη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και των άμεσων γειτόνων μας κατά μήκος μιας άλλης σημαντικής μεταναστευτικής οδού.
Τα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ συμβάλλουν στην οικοδόμηση ενός καλύτερου μέλλοντος στις χώρες εκείνων οι οποίοι, διαφορετικά, θα ήταν έτοιμοι να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους στο επικίνδυνο παράτυπο ταξίδι προς την Ευρώπη από διάφορες τοποθεσίες. Το περιφερειακό Καταπιστευματικό Ταμείο για τη Συρία, το Καταπιστευματικό Ταμείο έκτακτης ανάγκης για την Αφρική και η Διευκόλυνση στήριξης της Τουρκίας για τους πρόσφυγες συμπληρώνουν τα υφιστάμενα χρηματοδοτικά προγράμματα.
